"Người trẻ" làm đàn tính ở thung lũng vàng Bắc Sơn

Là chủ xưởng, đồng thời là thợ cả một xưởng mộc nhỏ, anh Dương Doãn Quảng (sinh năm 1992) ở thôn Đon Riệc 1, xã Bắc Quỳnh, huyện Bắc Sơn (Lạng Sơn) hầu như dành hết tâm huyết cho việc chế tác ra những cây đàn tính với nhiều loại chất liệu, từ gỗ đến kim loại. Từ niềm say mê các câu hát then, giai điệu mượt mà của cây đàn tính, chàng thanh niên dân tộc Tày đã góp phần không nhỏ trong việc bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Có được thành công như bây giờ, từ nhiều năm trước anh Dương Doãn Quảng đã lặn lội lên tận Cao Bằng để tìm hiểu cách làm đàn tính và đi xin hạt bầu giống đem về trồng. Nhiều đêm cặm cụi đến 1-2 giờ sáng, nhiều bữa đang ăn cũng bỏ bát đũa chạy ra xưởng vì muốn thử nghiệm một ý tưởng hay chế tạo một chi tiết của cây đàn... anh Quảng đã cho ra đời loại đàn tính có bầu bằng gỗ và cả chất liệu đồng với những nét chạm trổ tinh tế.

Mình học hát then được hay thì nghĩ sẽ theo đuổi nghề thợ mộc của gia đình để chế tác cây đàn tính. Chế tác được cây đàn phù hợp với từng người hát là đam mê của mình. Ngày xưa các cụ đi làm then có cây đàn bằng đồng, Quảng bắt chước lấy luôn chất liệu đồng từ ống ăn trầu của người già về làm cái bầu đàn tính. Vì âm thanh từ bầu đồng vang vọng rất là hay.

Việc khôi phục lại những chiếc đàn tính cổ bằng chất liệu đồng, có lưỡi lam (lưỡi gà) tạo nên chất âm rất riêng trong then cổ đã làm nên thương hiệu đàn tính Dương Doãn Quảng. Các nghệ nhân, nghệ sỹ có tiếng trong "làng Then, tính" như NSND Triệu Thủy Tiên, nghệ sỹ Xuân Bách, NNƯT Nguyễn Văn Thọ... thường xuyên đến nhà anh Quảng để nhờ anh sửa chữa, khôi phục các mẫu đàn cổ của các nghệ nhân then cao tuổi. Khách hàng từ Quảng Đông, Quảng Tây, Bắc Kinh (Trung Quốc) cũng tìm tới đặt hàng.

Anh Dương Doãn Quảng cho biết thêm: "Trung bình một năm, xưởng của Quảng làm được khoảng 100 cây đàn tính, đủ mọi thể loại từ đàn lễ, đàn biểu diễn văn nghệ, đàn treo lưu niệm... đa số là các tỉnh gần mà tỉnh xa cũng có. Vì hát then bây giờ rất phát triển, từ phục vụ hát then mới, hát then cổ giải hạn đến cả chầu văn cũng cần đàn tính. Đàn làm lễ thì tôi chế tác, phát triển riêng."

Những năm qua, ở các huyện Bắc Sơn, Bình Gia, Văn Quan của tỉnh Lạng Sơn, phong trào hát then, đàn tính trong nhà trường và ở bản làng phát triển mạnh, các đơn hàng đặt anh Quảng chế tác đàn tính ngày càng tăng nên không hiếm khi xưởng mộc nhỏ sáng đèn cả đêm...

Công việc bận rộn là vậy nhưng Quảng vẫn tham gia Câu lạc bộ hát then đàn tính Quỳnh Sơn. Bản thân đã tốt nghiệp Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc, hơn 10 năm phục vụ văn nghệ ở bản du lịch cộng đồng và các hội diễn trong và ngoài tỉnh, Dương Doãn Quảng luôn say mê với điệu then Tò mạy, vẫn nhiệt tình dẫn khách đi thăm những căn nhà sàn của người Tày ở Quỳnh Sơn và tham gia dạy hát then đàn tính cho các em thiếu nhi.

Ông Dương Doãn Tuấn, Phó Chủ tịch UBND xã Bắc Quỳnh, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn nói: "Cộng đồng Quỳnh Sơn phát triển được đội văn nghệ hát then đàn tính, được sự quan tâm của chính quyền địa phương, mời nghệ nhân, mời thầy về truyền dạy các giá trị văn hóa của ông cha, có then cổ, then mới, mở các lớp có các học viên là người già, trung niên và cả học sinh nhằm giữ gìn văn hóa hát then và phục vụ du lịch cộng đồng."

Với tình yêu đặc biệt dành cho Then tính, anh Dương Doãn Quảng và rất nhiều "người trẻ" khác đang góp phần không nhỏ vào việc bảo tồn, gìn giữ giá trị văn hóa của dân tộc mình. Và những cây đàn tính từ xưởng mộc nhỏ của anh đã có mặt ở nhiều Hội thảo khoa học, theo chân các nghệ sỹ, nghệ nhân trong các buổi trình diễn ở trong và ngoài nước... để lời then tiếng tính - Những giai điệu thần tiên của dân tộc Tày, Nùng mãi mãi lưu truyền và hòa quyện trong dòng chảy văn hóa cộng đồng các dân tộc Việt Nam./.