Giảm nguy cơ “lọt lưới an sinh”

Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, hiện nay cả nước có tổng số hơn 33 triệu lao động phi chính thức, trong đó chỉ 0,2% được đóng bảo hiểm bắt buộc, 1,9% đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, còn lại 97,9% không tham gia loại bảo hiểm nào, dẫn đến tình trạng “lọt lưới an sinh” ở phần không nhỏ người lao động. Điều đó đồng nghĩa với việc họ phải chịu rất nhiều thiệt thòi vì không được bảo vệ  bởi hệ thống pháp luật về lao động, chưa được hưởng các chính sách, chế độ an sinh xã hội cơ bản.

Tại tọa đàm, các chuyên gia về lao động đã trao đổi về lao động khu vực phi chính thức tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện; những khó khăn, trở ngại khiến nhiều người lao động ở khu vực phi chính thức tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện chiếm tỷ lệ rất khiêm tốn; tình trạng các doanh nghiệp trốn đóng, nợ đóng bảo hiểm xã hội làm ảnh hưởng đến tâm lý người lao động tham gia bảo hiểm xã hội..

 Các chuyên gia cho rằng, hiện nay, dự thảo Luật Bảo hiểm (sửa đổi) đã đưa ra một số nội dung mới như: Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng theo định hướng tại Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội; bổ sung một số nhóm đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc; giảm thời gian đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm nhằm gia tăng số người được hưởng lương hưu; vấn đề hưởng bảo hiểm xã hội một lần; bổ sung quy định nhằm xử lý tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội. 

Ông Đỗ Ngọc Thọ - Trưởng ban Thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam: "Chúng ta cần thiết có lộ trình để chính thức hóa một bộ phận lao động chính thức những người có thu nhập ổn định mà có thể xác định được như người làm Grap, uber, người làm công nghệ tại nhà…với điều kiện hiệ nay có thẻ xác định được. tức là không phải buộc tất cả những người trong khu vực phi chính thức vào chính thức, tức là có lộ trình đẻ chính thức hóa và trong dự thảo luật BHXH sửa đổi cũng đã có quy định giao cho Chính phủ căn cứ vào tình hình thực tế để quy định bổ sung các đối tượng tham gia vào BHXH bắt buộc". 

Theo PGS.TS. Bùi Thị An, nguyên Đại biểu quốc hội khóa 13: cần truyền thông thay đổi tâm lý của người dân khi tham gia BHXH trong việc đóng - hưởng BHXH. Bên cạnh đó, cần thiết kế chính sách BHXH hấp dẫn hơn: Trong hệ thống về BHXH vừa rồi đã có cải cách tốt, tuy nhiên tâm lý người dân vẫn cho rằng đóng thì dễ, rút ra thì khó. Tôi nghĩ điều này dần sẽ chứng minh bằng thực tiễn, và nên nâng cao cải cách hành chính trong việc đăng ký bảo hiểm, rút bảo hiểm, một mặt làm sao cho họ biết dự báo tương lai của họ sẽ ra sao, tuyên truyền để họ có độ tin cậy vào chính sách của chúng ta. Cái quan trọng nhất là thực thi pháp luật thật nghiêm… Đó là những vấn đề mà chắc chắn trong sửa đổi luật lần này phải đưa được những cái đó vào một cách cụ thể, chi tiết.

Nhiều ý kiến cho rằng để phát triển tốt hơn nữa số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, cần có nghiên cứu đề xuất hoàn thiện cơ chế, chính sách về bảo hiểm xã hội, nhất là ban hành những quy định bổ sung chế độ cho người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Đặc biệt, cần cân nhắc việc thiết kế các gói bảo hiểm xã hội ngắn hạn với mức đóng, mức hưởng, phương thức giao dịch phù hợp với người lao động khu vực phi chính thức…

Bà Phạm Thị Thu Lan, Phó Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn (Tổng LĐLĐVN) cho rằng: tại dự thảo Luật BHXH sửa đổi, điểm mới hấp dẫn nhất để tăng sức hút với lao động tham gia BHXH tự nguyện là đã bổ sung chính sách BHXH tự nguyện bổ sung thêm chế độ thai sản; ốm đau; giảm số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu…. Tuy nhiên, cần có quy định về chế tài xử phạt mạnh đối với các doanh nghiệp chậm đóng, nợ đóng BHXH cho người lao động.

"Tại sao chúng ta không xây dựng một hệ thống chế tài phạt về kinh tế đủ mạnh để người ta tính toán lợi ích. Để thà tuân thủ còn hơn là vi phạm. Nhưng chúng ta lại xây dựng hệ thống phạt so với lợi ích thì quá nhẹ nhàng, dẫn đến là tính toán lợi ích kinh tế. Thị trường thì phải có công cụ của của thị trường và công cụ thị trường là phải đánh vào kinh tế. Cho nên tôi cho là mức phạt phải thật sự là mạnh và phải phạt ngay lập tức khi thấy có vi phạm và khi nghe thấy có tuýt còi vi phạm của công đoàn thì lập tức phải nghĩ tới việc thanh tra và phạt" - bà Lan nói.